Niedoczynność tarczycy – dieta

Chyba nikomu nie muszę mówić, że dieta odgrywa istotną rolę w procesie leczenia chorób wynikających z nieprawidłowej pracy tarczycy. Na wielu blogach, forach internetowych czy social mediach można znaleźć mnóstwo informacji na ten temat. Często osoby chore podejmują się stosowania różnorodnych diet promowanych w internecie. Warto wiedzieć, że wiele z tych informacji zawiera w sobie mity, które nie mają żadnego uzasadnienia w badaniach naukowych, co więcej — mogą także zaszkodzić. Dlatego też podjąłem się tego obszernego tematu, jakim jest niedoczynność tarczycy dieta, aby rozwiać wszelkie wątpliwości. 

Sprawdź, jak powinna wyglądać dieta w niedoczynności tarczycy.

Niedoczynność tarczycy – przyczyny

Choroby tarczycy stanowią coraz częstszy problem i dotykają wielu osób, w szczególności kobiet. Najczęstszym schorzeniem związanym z tarczycą jest niedoczynność tego narządu. Wywołana jest ona zbyt niskim wydzielaniem hormonów tarczycowych lub zaburzeniami w ich  metabolizmie. Przyczyny niedoczynności mogą być bardzo różne, jedną z nich jest choroba Hashimoto, czyli przewlekłe zapalenie tarczycy na podłożu autoimmunologicznym (mówiąc prosto, organizm atakuje sam siebie). Uważa się, że na rozwój tej choroby może mieć wpływ niehigieniczny tryb życia, czyli palenie tytoniu, przewlekły stres lub nieprawidłowa dieta (a szczególnie podejmowanie bardzo restrykcyjnych diet niedoborowych w składniki odżywcze). Wśród innych przyczyn wymienia się niedobór jodu w diecie, uszkodzenie przysadki mózgowej, uszkodzenie tarczycy lub jej usunięcie, np. z powodu choroby nowotworowej. 

Niedoczynność tarczycy — diagnostyka 

Aby zdiagnozować chorobę, należy wykonać badanie stężenia hormonów tarczycy we krwi. Niestety często wiele osób otrzymuje zalecenie, aby wykonać wyłącznie TSH (czyli sam hormon tyreotropowy). Co ważne, w przypadku choroby Hashimoto jego stężenie może być prawidłowe, a choroba i tak rozwija się „w najlepsze”. Aby szczegółowo ocenić pracę tego narządu, należy dodatkowo sprawdzić stężenie wolnych hormonów tarczycy (ft3, ft4) oraz immunoglobulin przeciwko tyreoperoksydazie tarczycowej (anty-TPO) i przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie (anty-TG). Te badania laboratoryjne w połączeniu z USG tarczycy, dają możliwość całkowitej oceny stanu tego gruczołu. 

Niedoczynność tarczycy a tycie i inne objawy

Niedoczynność tarczycy może rozwijać się bardzo długo i nie wywoływać odczuwalnych dolegliwości. Jest jednak szereg objawów, które powinny skłonić Cię do konsultacji lekarskiej oraz wykonania badań laboratoryjnych. Należą do nich:

  • Nagły wzrost masy ciała bez zauważalnej przyczyny — spadek stężenia hormonów tarczycy wywołuje spowolnienie tempa metabolizmu. Innymi słowy, spada ogólna wydolność organizmu, a więc organizm znacznie łatwiej magazynuje energię w postaci tkanki tłuszczowej. Nie mam tu na myśli zmian masy ciała z powodu błędów dietetycznych, rezygnacji z aktywności fizycznej czy zbyt częstych cheat-mealów. Co ciekawe, niedoczynność tarczycy dieta i niedoczynność tarczycy a tycie to jedne z częściej wyszukiwanych haseł przez osoby zmagające się z tą chorobą,
  • Przewlekłe zmęczenie, senność, ociężałość,
  • Pogorszenie kondycji włosów oraz ich wzmożone wypadanie,
  • Zaburzenia miesiączkowania (szczególnie obfite, długotrwałe krwawienia), zaburzenia płodności,
  • Ciągłe uczucie zimna,
  • Zaparcia,
  • Obrzęki twarzy, dłoni, stóp,
  • Problemy ze snem, wahania nastrojów, zaburzenia emocjonalne. 

Objawy choroby mogą być jednak bardzo niespecyficzne, dlatego polecam, aby kondycję tarczycy oceniać raz na rok (szczególnie, jeśli Twój stan zdrowia budzi niepokój). Osoby aktywne fizycznie powinny poddać się badaniom dwa razy w roku. Nadmierna aktywność fizyczna, szczególnie połączona z niskokaloryczną dietę prowadzi do powstawania stanów zapalnych, które mogą sprzyjać powstawaniu niedoczynności tarczycy.

Dieta w niedoczynności tarczycy

W leczeniu niedoczynności tarczycy to farmakologia odgrywa główną rolę. Należy pamiętać o tym, że dieta w niedoczynności tarczycy i zmiana stylu życia mają być wsparciem w leczeniu, a nie zastępować przyjmowanie leków. Jeśli masz podejrzenie niedoczynności tarczycy, koniecznie musisz się udać do endokrynologa, aby podjął odpowiednie leczenie! Nigdy nie próbuj leczyć się domowymi sposobami, a co gorsza „internetowymi poradami”.

Dieta w niedoczynności tarczycy musi być przede wszystkim odpowiednio zbilansowana, o wysokiej wartości odżywczej. W przypadku osób z nadwagą lub otyłością zaleca się ujemny bilans energetyczny, który pozwoli na spadek masy ciała o maksymalnie 1 kg tygodniowo. Pamiętajcie, że spadek masy jest uzależniony od naszej wagi wyjściowej. Według badań naukowych zdrowa redukcja to taka, gdzie tracimy od 1 do 0,5% masy ciała w ciągu tygodnia. Również w  przypadku niedowagi ważne jest, aby unormować masę ciała, ponieważ niedożywienie białkowo-kaloryczne pogarsza funkcjonowanie tarczycy. 

Jeśli macie zapamiętać  tylko jedno zdanie z tego artykułu, to niech to będzie właśnie ono: niskokaloryczne, jednostronne diety (szczególnie „diety cud”) mogą tylko pogorszyć funkcjonowanie tarczycy i pogłębić stan chorobowy. Tutaj potrzebna jest dieta, która dostarczy wszystkich najważniejszych składników odżywczych. 

Do tej pory nie ustalono ostatecznych rekomendacji dotyczących rozkładu makroskładników. Może on wynosić: 55-70% węglowodanów, 10-15% białka i do 30 % tłuszczu. Jednak według niektórych zaleceń podaż białka powinna zostać zwiększona do 15-25%. Ważne jest, to aby białko pochodziło z chudych mięs, ryb, jaj, chudego lub półtłustego nabiału, (jeśli nie występuje nietolerancja laktozy lub alergia na białko mleka krowiego). Warto wzbogacić dietę o białko roślinne, które działa przeciwzapalnie (jego źródłem są w szczególności: nasiona roślin strączkowych, orzechy, pestki, nasiona). Tłuszcz nasycony pochodzący z tłustych mięs, smalcu, oleju kokosowego, tłustego nabiału powinien zostać zastąpiony olejami roślinnymi, awokado, orzechami. Szczególnie ważne jest wzbogacenie diety w NNKT (niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe). Kwasy omega 3, które mają silne działanie przeciwzapalnie, nasilają syntezę hormonów tarczycy, uwrażliwiają tkanki na insulinę (jest to ważne, ponieważ często przy niedoczynności tarczycy współwystępuje insulinooporność; wzrasta także ryzyko chorób sercowo-naczyniowych oraz cukrzycy). Dobrymi źródłami kwasów omega 3 są:

  • tłuste ryby morskie (np. łosoś, śledź, makrela, halibut), 
  • olej lniany,
  • nasiona chia,
  • orzechy włoskie.

Produkty będące źródłem węglowodanów w diecie, powinny także zawierać sporą ilość błonnika pokarmowego, który zapobiega zaparciom (częsty objaw), zwiększa uczucie sytości (istotne przy dietach redukcyjnych), wiąże toksyny w jelitach, obniża stężenie cholesterolu i glukozy we krwi. Dobre źródła węglowodanów w diecie to przede wszystkim: 

  • produkty z pełnego ziarna zbóż, 
  • ryż brązowy, dziki (opcjonalnie basmati), 
  • pieczywo z pełnego przemiału (najlepiej na zakwasie), 
  • pełnoziarniste makarony, 
  • grube kasze. 

WSKAZÓWKA! Jeśli jesteś na diecie eliminującej ryby lub jesz je rzadziej niż 2 razy w tygodniu, polecam Ci suplementację kwasami omega 3.

Niedoczynność tarczycy dieta, czyli na co szczególnie zwrócić uwagę?

Jak już wyjaśniliśmy na początku, kluczową kwestią diety w niedoczynności tarczycy jest to, by zapobiegać ewentualnym niedoborom składników odżywczych. Nawet dieta nastawiona na redukcję masy ciała powinna być jak najlepiej zbilansowana pod kątem zapewnienia organizmowi wszystkich potrzebnych makro i mikroskładników. Sprawdź, jakie składniki odżywcze są szczególnie ważne przy niedoczynności tarczycy.

Witamina D, a niedoczynność tarczycy

Niedobór tej witaminy jest bardzo powszechny.  Nie bez znaczenia jest tu fakt, że jej źródeł pokarmowych jest niewiele. W związku z tym najczęściej zaleca się suplementację tą witaminą (dawka powinna zostać ustalona po badaniu poziomu witaminy D we krwi). Niedobór witaminy D zwiększa ryzyko otyłości i chorób układu sercowo-naczyniowego. Badania wykazały, że osoby chore na Hashimoto mają znacznie niższe stężenie tej witaminy w porównaniu do osób zdrowych. 

Niedoczynność tarczycy, a jod

To pierwiastek niezbędny do budowy hormonów tarczycy. W Polsce jego źródłem jest przede wszystkim sól kuchenna, dlatego niedobór jodu jest coraz rzadszy. Warto pamiętać, że nadmiar soli jest szkodliwy, w związku z tym zaleca się jej spożycie w ilości nie większej niż 5-6 g na dobę. Innym źródłem jodu w diecie są ryby morskie (np. dorsz), algi, owoce morza. Ważne, aby samodzielnie nie podejmować się suplementacji tego pierwiastka, ponieważ nadmiar jodu może zahamować powstawanie hormonów tarczycy. Jeśli chcesz włączyć go do swojej suplementacji, musisz KONIECZNIE wykonać badania, by najpierw sprawdzić jego stężenie w organizmie! 

Selen, a niedoczynność tarczycy

Spekuluje się, że niedobór selenu może zwiększać ryzyko choroby Hashimoto, ponieważ powoduje zmniejszenie produkcji hormonu T3 i wywołuje uszkodzenie tarczycy.  Źródłami selenu są: 

  • mięso, 
  • grzyby, 
  • skorupiaki, 
  • czosnek, 
  • kiełki,
  • zboża z pełnego ziarna. 

Niektóre badania wskazują, że warto włączyć suplementację selenem, natomiast wiele innych badaczy twierdzi, że nie przekłada się to na liczbę wyzdrowień. Ponadto nadmiar selenu może być toksyczny. Spożycie selenu w Polsce jest zbyt niskie, dlatego warto wzbogacić dietę w ten pierwiastek ze źródeł żywieniowych lub suplementacji. UWAGA! Wbrew powszechnej opinii orzechy brazylijskie dostępne w Polsce wcale nie są dobrym źródłem selenu :( 

Niedoczynność tarczycy, a żelazo

Wśród osób z niedoczynnością tarczycy niedobór żelaza występuje często. Jest ono składnikiem enzymu, który przekształca hormony tarczycy. Niedobór tego pierwiastka może prowadzić do wzrostu stężenia TSH i pogłębienia niedoczynności gruczołu. Dobre źródła żelaza to: 

  • wątroba,
  • czerwone mięso,
  • jarmuż, 
  • suszone morele, 
  • siemię lniane,
  • nasiona chia, 
  • zboża pełnoziarniste. 

Składniki wolotwórcze w diecie – czy jest się czego bać?

Składniki wolotwórcze to tzw. substancje antyodżywcze znajdujące się przede wszystkim w warzywach kapustnych, krzyżowych (m.in.brukselka, brokuł, kalafior), a także nasionach roślin strączkowych, soi czy orzeszkach ziemnych. Ich spożycie przez chorych na niedoczynność tarczycy powinno być ograniczone, ponieważ w nadmiernych ilościach rzeczywiście mogą zaburzać pracę omawianego gruczołu, obniżając stężenie hormonów tarczycowych. Istotne jest jednak to, że podczas obróbki termicznej około 30% związków antyodżywczych jest inaktywowanych. Nie warto, zatem całkowicie rezygnować z wymienionych wcześniej produktów, także ze względu na ich bardzo wysoką wartość odżywczą. Najlepiej spożywać je w ograniczonych ilościach (np. kilka razy w tygodniu) po ugotowaniu w sporej ilości wody, bez przykrycia. Wyjątkiem jest soja. W jej przypadku, substancje wolotwórcze nie są wrażliwe na działanie temperatury i nie powinna być ona spożywana przez osoby z nieunormowanym stężeniem hormonów. Osoby, które systematycznie przyjmują leki i dobrze reagują na leczenie oraz mają prawidłowy poziom jodu w diecie, mogą spożywać soję z zachowaniem umiaru.

UWAGA! Soja zaburza wchłanianie syntetycznych hormonów tarczycy (zawartych w lekach na niedoczynność), więc nie należy spożywać jej w pierwszej połowie dnia.

Niedoczynność tarczycy dieta bezglutenowa. Czy to ma sens?

Wiele osób zmagających się z chorobami tarczycy, rozpoczyna stosowanie diet eliminacyjnych, szczególnie takich wykluczających gluten lub laktozę. Co na to badania? Okazuje się, że wśród osób chorych na Hashimoto występowanie celiakii jest 10-krotnie częstsze niż u osób zdrowych. Wówczas u takich osób dieta niezawierająca glutenu jest koniecznością. Dieta w niedoczynności tarczycy – bezglutenowa przy jednoczesnych występowaniu choroby Hashimoto i celiakii wpływa na obniżenie aktywności układu immunologicznego oraz stanu zapalnego, poprawia funkcjonowanie organizmu, zmniejsza objawy, często możliwe jest zmniejszenie dawki leku. Natomiast jak do tej pory nie powstały zalecenia wskazujące na rutynowe włączanie diety bezglutenowej u wszystkich chorych na chorobę Hashimoto czy samą niedoczynność. Badacze sugerują, że wśród osób chorych istotne jest przeprowadzanie  badań diagnostycznych w tym kierunku. Warto pamiętać, że dieta bezglutenowa może wiązać się z niedoborami składników odżywczych, dlatego nie powinna być prowadzona samodzielnie. 

WSKAZÓWKA! Nawet jeśli dobrze tolerujesz gluten, warto ograniczyć w diecie produkty na bazie mąki pszennej (ciastka, bułki, drożdżówki, jasne pieczywo) na rzecz pełnoziarnistych produktów zbożowych i cennych w składniki odżywcze produktów naturalnie bezglutenowych (komosa ryżowa, proso, gryka, amarantus, owies).

Niedoczynność tarczycy dieta bez laktozy

Oprócz glutenu wątpliwość wśród chorych budzi też włączanie do diety nabiału krowiego. Tutaj podobnie jak w przypadku diety bezglutenowej, nie ma jednoznacznych zaleceń dotyczących eliminacji produktów mlecznych z diety, choć u znacznej części osób wykluczenie laktozy przynosi korzyści w leczeniu i obniża stężenie TSH (według raportów nawet 75% osób chorych na Hashimoto może mieć nietolerancję laktozy). Dlatego wśród osób z wysokim TSH warto wykonać badania w kierunku nietolerancji cukru mlecznego. Należy pamiętać, że nabiał jest cennym źródłem  składników odżywczych, takich jak białko, czy wapń. Jeśli musisz z nich zrezygnować, poszukaj innych źródeł tych wspomnianych składników, by zapobiec niedoborom. W takim razie stosować dietę eliminacyjną, czy nie? Powiedziałbym, że jeśli Twoja tarczyca dobrze reaguje na leczenie farmakologiczne i dietę to podążając za badaniami naukowymi nie wprowadzałbym rutynowo żadnej diety eliminacyjnej. Ale jeśli Twój organizm nie reaguje na leczenie, objawy nie znikają, konieczna jest dalsza diagnostyka i wówczas wprowadzenie odpowiedniej diety. 

Skuteczna dieta w niedoczynności tarczycy 

Najlepszym rozwiązaniem, jeśli chodzi o kwestie żywienia w niedoczynności tarczycy, jest skupienie się na prawidłowym zbilansowaniu diety. Bez wątpienia leczenie niedoczynności tarczycy powinno rozpocząć się od konsultacji z endokrynologiem. Włączenie odpowiednio dobranego leczenia, prawidłowo skomponowana dieta, umiarkowana aktywność fizyczna będą kluczowe do poprawy samopoczucia. Równie istotne są aspekty takie jak regeneracja, sen i odpoczynek. Bez nich trudno będzie o wymierne efekty i uregulowanie pracy tarczycy.

  1. Ratajczak A.E., Moszak M., Grzymisławski M.: Zalecenia żywieniowe w niedoczynności tarczycy i chorobie Hashimoto, Piel Zdr Publ. 2017;7(4):305–311.
  2. Pastusiak K., Michałowska J., Bogdański P.: Postępowanie dietetyczne w chorobach tarczycy, For Zab Metabol, 2017; 8 (4): 155–160.
  3. Stolińska H., Wolańska D.: Składniki pokarmowe istotne w niedoczynności tarczycy. 2012; 39(3):221-231.
  4. Sharma R., Bharti S., Kumar K. H.: Diet and thyroid – myths and facts. J Med Nutr Nutraceut 2014; 3:60-5.
  5. Lachowicz K, Pałkowska-Goździk E., Rosołowska-Huszcz D.: Aktywność osi podwzgórze-przysadka-tarczyca (HPT) i funkcjonowanie mięśnia sercowego w warunkach deficytu energetycznego, Postepy Hig Med Dosw (online), 2017; 71: 1154-1171.
  6. Florczyk I., Florczyk M., Junik R.: Dieta bezglutenowa a choroba Hashimoto — obecny stan wiedzy, For Zab Metabol, 2018, 9(4), 152–159. 
  7. Kus K., Zielińska K., Zaprutko T., i In.: Choroba Hashimoto – efektywność diety bezglutenowej, Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu 4 (49) 2016.
  8. Tuchendler P., Zdrojewicz Z.: Dieta w chorobach tarczycy, Med Rodz 2017; 20(4): 299-303.
  9. Liontiris M.I., Mazokopakis E.E.: A concise review of Hashimoto thyroiditis (HT) and the importance of iodine, selenium, vitamin D and gluten on the autoimmunity and dietary management of HT patients.Points that need more investigation, Hell J Nucl Med 2017; 20(1): 51-56. 
  10. Ihnatowicz P., Drywień M., Wątor  P., i.in: The importance of nutritional factors and dietary management of Hashimoto’s thyroiditis, Annals of Agricultural and Environmental Medicine 2020, 27(2), 184–193. 
Przydatny artykuł? Będzie mi miło jeśli podasz go dalej. Dzięki!